Угийн бичиг хөтлөх журам

Нэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1. Соёлын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 3-т заасан гэр бүлийн соёл, хүмүүжлийн уламжлалыг дээдлэн хөгжүүлж, удам угсаагаа мэдэх, угийн бичиг хөтлөх Монгол Улсын иргэний үүргийг биелүүлэх ажлыг зохион байгуулах, хэрэгжүүлэхэд энэхүү журмыг мөрдөнө.
1.2. Монгол Улсын иргэн бүр "Угийн бичиг хөтлөх үлгэрчилсэн загвар*"-ыг баримтлан өөрийн ураг төрлийн хамаатлын хүрээгээ тогтоож, үр удамдаа заавал өвлүүлдэг үүрэг хүлээнэ.
1.3. Монгол Улсын иргэн бүр угийн бичгээ үндэслэн аливаа хэлбэрийн төрөл ойртсон гэрлэлтээс зайлсхийх, эрүүл саруул удамтай байхын төлөө тэмцэх явдал нь монгол хүний хөгжилд оруулж байгаа үнэт хувь нэмэр мөн.
1.4. Аймаг, нийслэл, сум, дүүрэг, баг, хорооны Засаг дарга харьяа нутаг дэвсгэрийн нийт өрхийн хэмжээнд өрх бүрийг угийн бичиг хөтлүүлэх ажлыг хариуцан зохион байгуулах үүрэг хүлээнэ.
Хоёр. Овог хэрэглэх
2.1. Монгол Улсын иргэн бүхэн өөрийн овогтой байна.
2.2. Монгол Улсын иргэн өөрийгөө илэрхийлэх аливаа баримт бичигт эцгийн овгийг хэрэглэнэ. Гэр бүл болох тохиолдолд эцэг, эхийн овгийг адил эрхтэйгээр тооцно.
2.3. Өвөг дээдсээсээ уламжлан ирсэн эцгийн овгийг мэддэг хүмүүс түүнийгээ шууд хэрэглэнэ.
2.4. Өөрийн эцгийн овгийг мэддэггүй болон бутач, бусдад үрчлэгдсэн хүн эхийн овгийг хэрэглэж болно.
2.5. Эцэг, эхийнхээ овгийг мэддэггүй хүн дор дурдсанаар овгоо мэдэж хэрэглэнэ:
а/өөрийн сум, аймгийн болон бусад газрын архивт хадгалагдаж байгаа нутгийн хүн амын бүртгэл, угийн бичиг, хүмүүсийн намтар зэрэг баримтыг судлах;
_______________
*Энэ загварыг соёлын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага
батална.
б/уугуул нутагт нь хэрэглэдэг овгийн талаар "Овгийн товч намтар"-аас олж тодруулах, тэдгээрээс чухам аль нь өөрийн өвөг дээдсийн болон эцэг, эхийн овог болохыг нутгийн ахмад настан, сайн мэдэх хүнээс лавлан тогтоох;
в/энэхүү журмын 2.5-ын "а", "б"-д заасны дагуу овгоо тогтоох боломжгүй бол өөрийн уугуул нутагт байдаг овгоос аль нэгийг үзэмжээрээ сонгон авах.
2.6. Энэхүү журмын 2.5-д заасны дагуу овгоо олж хэрэглэх боломжгүй тохиолдолд дор заасныг үндэслэн зохиомол овог шинээр үүсгэн хэрэглэж болно:
а/тухайн удмын голлон эрхлэж байсан аж ахуй, онгон шүтээн, тамга, эрхэлдэг ажил үйлс, бусдаас ялгагдах өвөрмөц онцлогийг тусгасан нэр бүхий овог үүсгэх (жишээлбэл: Ямаат Болдын Бат, Анчин Сумъяагийн Энхтуяа гэх мэт);
б/төрөл садны холбоотой хүмүүс нутагтаа олны дунд алдаршсан цол, хэргэм зэргийг овог болгох;
в/өөрөө болон өвөг дээдэс нь олон үе нутаглаж ирсэн уугуул газар, уул, усны нэрийг овог болгох (жишээлбэл: Булнайн Доржийн Жав, Сутай Лувсандоржийн Баатархүү, Мэнэн Дашдоржийн Мөнхцэцэг гэх мэт);
г/монголд ястан, угсаатан, үндэстний гаралтай овог байдаг уламжлалын дагуу шинээр овог үүсгэх.
2.7. Зохиомол шинэ овог үүсгэх, эсхүл тухайн нутагт байгаа овгоос өөрөө овгоо сонгосон нөхцөлд төрөл садны холбоотой бүх хүн заавал нэгдмэл байдлаар хэрэглэнэ.
2.8. Хадамд гарсан эмэгтэй уламжлал ёсоор өөрийн овгийг хэрэглэнэ.
2.9. Бутач, өргөмөл, хойд эцэгтэй хүүхдийг төрүүлсэн эцэг буюу эхийнх нь овгоор овоглоно.
2.10. Монгол Улсын иргэн нь овог хэрэглэсэнтэй холбогдуулан иргэний үнэмлэх, гадаад паспорт, төрсний гэрчилгээ, гэр бүлийн бүртгэл, улсын хэмжээний хүн амын тооллого, бүртгэлийн маягт зэрэг баримт бичигт гурван нэр (овог, эцгийн нэр, өөрийн нэр)-ийг хэрэглэнэ.
Гурав. Угийн бичиг хөтлөх
3.1. Монгол Улсын өрх бүр угийн бичиг заавал хөтөлнө.
3.2. Өрх бүр угийн бичгээ дор дурдсан дарааллаар бичиж хөтөлнө:
а/өрх бүр эхлээд өөрийн гэр бүлийн бичиглэлээ үйлдэнэ;
б/өөрийн гэр бүлээс төрсөн хүүхэд, тэдгээрээс удамласан бүх гэр бүлийг хамгийн ахмадаас эхлэн үе удмын буурах дарааллыг баримтлан угийн бичиглэлд хамруулна;
в/өөрөөсөө дээшхи үе удмын угийн бичиглэлийг нөхөр, эхнэрийн талаар дээш нь салбарлуулан үе удмын өсөх дарааллыг баримтлан мэдэхгүй үе удмаа хүртэл хөтөлнө.
Дөрөв. Угийн зураглал хөтлөх
4.1. Монгол Улсын насанд хүрсэн иргэн бүр хоорондоо цусан төрлийн холбоотой өөрөөс дээш, доош үе удмын ураг төрлийн хамаатлын тухай угийн бичиглэлийг шалгаж нэгдсэн үнэн зөв бичиглэлийг тогтооно.
4.2. Нэгдсэн байдлаар тогтоосон угийн бичгээ "Угийн бичиг хөтлөх үлгэрчилсэн загвар"-т тулгуурлан угийн зураглалын хэлбэрт оруулна.
4.3. Монгол Улсын өрх бүр угийн бичгээ зайлшгүй оруулах мэдээллээр баяжуулан, энэхүү журмын 4.2-т заасан зураглалын хамт хадгалж, үр удамдаа дамжуулан өвлүүлнэ.
Тав. Угийн бичгийг баяжуулах, өвлүүлэх, хэрэглэх
5.1. Монгол Улсын өрх бүр үр хүүхэддээ багаас нь өөрийн гэр бүлийн угийн бичгийг угийн зураглалын хамт таниулан тайлбарлах, зохих мэдлэг олгох үүрэгтэй.
5.2. Монгол Улсын иргэн угийн бичигтээ тулгуурлан гэр бүлээ сонгох зарчмыг мөрдөж, дараахь зүйлийг онцгой анхаарч хэрэгжүүлнэ:
а/эцэг (жишээ нь: олхонууд/шарнууд),
эх (жишээ нь: боржигон/булгадар)-ийн овгуудыг бүрдэхэд аль нэг овог оролцсон хүмүүс хоорондоо үл гэрлэх;
б/угийн бичгээр өөрөөсөө дээш арван үе удмын доторхи ураг төрлийн хамаатлын хүрээгээ тогтоох боломжгүй нэг сум, багийн уугуул иргэд хоорондоо гэрлэхгүй байх зарчим баримтлах;
в/өөрийн уугуул сум, багтай хил залгаа зэрэгцээ сум, багийн иргэд хоорондоо гэрлэхгүй байх зарчим баримтлах.

Жич: Энэхүү журмыг "Дэлхийн Монгол" хэмээх нэгэн блог дээрээс олж энд байршууллаа. Та бүхэн танилцаарай. Амжилт хүсье!

PDF файлыг WORD руу хөрвүүлэх хялбархан

Бидэнд интернетээс хэрэгцээтэй материал, тухайлбал мэргэжлийн чиглэлийн өгүүлэл нийтлэл, ном татаж авах шаардлага олонтаа гардаг. Тэдгээрийн ихэнх нь PDF файл хэлбэртэй байдаг. PDF-ийн аливаа файлыг WORD руу хөрвүүлснээр тэдгээрийг ашиглах, хэсэгчлэн хуулбарлах, нэмэх, засварлах, тэдгээрээс ишлэл авах гээд олон механик ажлыг хөнгөвчилж болно. PDF файлыг WORD руу хөрвүүлэх маш хялбархан. Энд дараад хөрвүүлэх гэж буй файлаа ачаалж, Convert and Download дээр дарахад Таны файл шууд Word дээр нээгдэнэ. Миний блогт WORD-ын файлыг PDF рүү хөрвүүлэх программ буй. Орчин үеийн техник технологийн дэвшлийг овжноор ашиглацгаая л даа. Танд амжилт хүсье.

VertNote, GenoPro-гийн тухай

Эрхэм шавь нар аа,
Та бүхэнд минь хэрэгтэй болов уу хэмээгээд багш нь "Хэрэгцээт сайтууд" буландаа VertNote, GenoPro программыг татах линкийг нэмлээ.
"GenoPro - Ургийн бичгийн программ" гэсэн холбоос дээр дараад ургийн бичиг үйлддэг программыг зааврын дагуу татаж аваарай. Монгол хэлээр ажиллах горимыг сонгох боломжтойгоороо энэ программ давуу талтай юм.
VertNote - Монгол бичгийн программ гэсэн холбоосыг ачаалж, 4shared гэсэн идэвхтэй линк дээр даран уг программыг татаж аваарай. VertNote - ийг ашиглахын тулд компьютертаа монгол бичгийн фонтууд суулгасан байх хэрэгтэй. Мөн түүнээс гадна Control panel цэсний Region and Language руу орж Mongolian (Traditional) буюу монгол бичгийг сонгон идэвжүүлэх шаардлагатай.
Та бүхэндээ амжилт хүсье

Phonetic Clues Hint Language Is Africa-Born

By NICHOLAS WADE

Published: April 14, 2011
A researcher analyzing the sounds in languages spoken around the world has detected an ancient signal that points to southern Africa as the place where modern human language originated.

The finding fits well with the evidence from fossil skulls and DNA that modern humans originated in Africa. It also implies, though does not prove, that modern language originated only once, an issue of considerable controversy among linguists.

The detection of such an ancient signal in language is surprising. Because words change so rapidly, many linguists think that languages cannot be traced very far back in time. The oldest language tree so far reconstructed, that of the Indo-European family, which includes English, goes back 9,000 years at most.

Quentin D. Atkinson, a biologist at the University of Auckland in New Zealand, has shattered this time barrier, if his claim is correct, by looking not at words but at phonemes — the consonants, vowels and tones that are the simplest elements of language. Dr. Atkinson, an expert at applying mathematical methods to linguistics, has found a simple but striking pattern in some 500 languages spoken throughout the world: A language area uses fewer phonemes the farther that early humans had to travel from Africa to reach it.

Some of the click-using languages of Africa have more than 100 phonemes, whereas Hawaiian, toward the far end of the human migration route out of Africa, has only 13. English has about 45 phonemes.

This pattern of decreasing diversity with distance, similar to the well-established decrease in genetic diversity with distance from Africa, implies that the origin of modern human language is in the region of southwestern Africa, Dr. Atkinson says in an article published on Thursday in the journal Science.

Language is at least 50,000 years old, the date that modern humans dispersed from Africa, and some experts say it is at least 100,000 years old. Dr. Atkinson, if his work is correct, is picking up a distant echo from this far back in time.

Linguists tend to dismiss any claims to have found traces of language older than 10,000 years, “but this paper comes closest to convincing me that this type of research is possible,” said Martin Haspelmath, a linguist at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology in Leipzig, Germany.

Dr. Atkinson is one of several biologists who have started applying to historical linguistics the sophisticated statistical methods developed for constructing genetic trees based on DNA sequences. These efforts have been regarded with suspicion by some linguists.

In 2003 Dr. Atkinson and Russell Gray, another biologist at the University of Auckland, reconstructed the tree of Indo-European languages with a DNA tree-drawing method called Bayesian phylogeny. The tree indicated that Indo-European was much older than historical linguists had estimated and hence favored the theory that the language family had diversified with the spread of agriculture some 10,000 years ago, not with a military invasion by steppe people some 6,000 years ago, the idea favored by most historical linguists.

“We’re uneasy about mathematical modeling that we don’t understand juxtaposed to philological modeling that we do understand,” Brian D. Joseph, a linguist at Ohio State University, said about the Indo-European tree. But he thinks that linguists may be more willing to accept Dr. Atkinson’s new article because it does not conflict with any established area of linguistic scholarship.

“I think we ought to take this seriously, although there are some who will dismiss it out of hand,” Dr. Joseph said.

Another linguist, Donald A. Ringe of the University of Pennsylvania, said, “It’s too early to tell if Atkinson’s idea is correct, but if so, it’s one of the most interesting articles in historical linguistics that I’ve seen in a decade.”

Dr. Atkinson’s finding fits with other evidence about the origins of language. The Bushmen of the Kalahari Desert belong to one of the earliest branches of the genetic tree based on human mitochondrial DNA. Their languages belong to a family known as Khoisan and include many click sounds, which seem to be a very ancient feature of language. And they live in southern Africa, which Dr. Atkinson’s calculations point to as the origin of language. But whether Khoisan is closest to some ancestral form of language “is not something my method can speak to,” Dr. Atkinson said.

His study was prompted by a recent finding that the number of phonemes in a language increases with the number of people who speak it. This gave him the idea that phoneme diversity would increase as a population grew, but would fall again when a small group split off and migrated away from the parent group.

Such a continual budding process, which is the way the first modern humans expanded around the world, is known to produce what biologists call a serial founder effect. Each time a smaller group moves away, there is a reduction in its genetic diversity. The reduction in phonemic diversity over increasing distances from Africa, as seen by Dr. Atkinson, parallels the reduction in genetic diversity already recorded by biologists.

For either kind of reduction in diversity to occur, the population budding process must be rapid, or diversity will build up again. This implies that the human expansion out of Africa was very rapid at each stage. The acquisition of modern language, or the technology it made possible, may have prompted the expansion, Dr. Atkinson said.

“What’s so remarkable about this work is that it shows language doesn’t change all that fast — it retains a signal of its ancestry over tens of thousands of years,” said Mark Pagel, a biologist at the University of Reading in England who advised Dr. Atkinson.

Dr. Pagel sees language as central to human expansion across the globe.

“Language was our secret weapon, and as soon we got language we became a really dangerous species,” he said.

In the wake of modern human expansion, archaic human species like the Neanderthals were wiped out and large species of game, fossil evidence shows, fell into extinction on every continent shortly after the arrival of modern humans.